Een paard revalideren - hoe, wat en wanneer?

Bij paardenrevalidatie wordt veelal gedacht aan paarden uit de sport die een (been)blessure hebben opgelopen en een tijdje op rust hebben gestaan. Daarna wordt de training langzaam hervat. Echter is revalidatie absoluut niet voorbehouden aan sportpaarden en zeker niet alleen voor paarden met blessures. Er zijn veel problemen waarbij een paard revalideren geen overbodige luxe is – juist om blessures te voorkomen! In dit artikel zal ik je uitleggen hoe je een revalidatie zo goed mogelijk kunt laten verlopen, hoe je dit aanpakt en voor welke klachten het een uitkomst kan zijn.

Alle vormen van verzet tijdens rijden of tijdens grondwerk kúnnen aanleiding zijn om de fysieke gezondheid van je paard te (laten) bekijken. Voorbeelden: met het hoofd in de lucht lopen, rug wegdrukken, niet kunnen inbuigen naar één of beide kanten, moeite hebben met oefeningen één of beide kanten op, het hoofd kantelen, korte passen, onregelmatigheid, veel struikelen, bokken of rennen, hard in de hand, achter de hand duiken… En zo zijn er nog tal van vormen van verzet. Natuurlijk is er niet meteen sprake van een ‘probleem’ als je paard een keertje zo’n reactie geeft. Maar als het vaker voorkomt of zelfs vrijwel continue aanwezig is, dan is het verstandig om te zoeken naar de oorzaak.

Om te bepalen wanneer je aan revalidatie van je paard moet denken, is het goed om de oorzaak te weten van de problemen. De meeste problemen worden veroorzaakt door compensatie van het paard voor ongemakken in het lichaam. Die ongemakken kunnen blokkades of scheefheid zijn in het lijf of een acuut trauma bijvoorbeeld, waardoor spieren en fascia moeten compenseren om andere spieren te ontzien. Als de oorzaak snel opgeheven of genezen wordt is dat niet zo erg. Maar als het langere tijd duurt of de scheefheid verergert, zullen de compenserende spieren, pezen en botten overbelast raken. Na niet al te lange tijd kunnen er dan blessures ontstaan.

Ook een scheve ruiter of incorrecte rijstijl (ook onbewust!) kunnen zorgen voor overbelasting, daarom bekijk ik altijd zowel paard als ruiter. Revalidatietraining is geschikt voor elk paard waarbij fysieke verbetering nodig is om correct en zonder verzet te kunnen bewegen. Uitzonderingen daargelaten, bijvoorbeeld met acute of ontrainbare blessures, daar begin je niet of niet meteen met trainen. Hoe dan ook – je twijfelt of het wel goed gaat met de fysieke gesteldheid van je paard. En dan? Wanneer kies je voor ‘gewoon’ les nemen en wanneer is een revalidatietraject op zijn plek? Stel dat je mij als revalidatietrainer vraagt om eens naar je paard te kijken, dan zou ik het volgende doen.

Allereerst zou ik je paard graag even in beweging zien. Op het zachte en op het harde, in elk geval stap en draf op de rechte lijn en volte. Als het kan wil ik je paard ook graag even onder het zadel zien. Zo probeer ik te ontdekken waar jouw paard moeite mee heeft en wat voor problemen daaraan te relateren zijn. Als ik denk dat je paard baat kan hebben bij een revalidatieproces, schakel ik waar nodig de hulp in van specialisten. Samenwerken met specialisten is belangrijk als je zo effectief mogelijk wil zijn.

Zodra het paard gecontroleerd en eventueel behandeld is, kunnen we rustig gaan trainen. Als de omstandigheden het toelaten kun je ervoor kiezen om regelmatig een revalidatietrainer of –instructeur op locatie te laten komen. Ik denk dan minstens aan wekelijks, als het even kan. Zo kun je echt een goede start maken. Soms is het echter verstandig om je paard in training te zetten voor een afgesproken periode om die nieuwe basis te (laten) leggen. De lengte van de die periode is afhankelijk van de ernst van de problemen en de kundigheid van de eigenaar. Qua begeleiding is een periode van twee tot zes maanden niet vreemd. Voordat een paard volledig uit de revalidatie is, daar moet je sowieso minstens een jaar voor uit trekken. Als ik een paard zelf in training heb probeer ik jou als eigenaar zoveel mogelijk mee te nemen in het proces, zodat je straks ook samen verder kan trainen zonder dat ik er bij ben.

Vrijwel altijd begin ik met gymnastiserend longeren en dressuur aan de hand. Zo kan het paard, zonder extra gewicht op zijn rug, zo snel mogelijk leren om in balans te bewegen en de juiste spieren te ontspannen en aanspannen. Het is belangrijk dat dit goed gebeurt, omdat we niet willen dat het paard terug valt in zijn compenserende houding en beweging. Timing en precisie zijn hierbij sleutel. Ook erg belangrijk tijdens de revalidatie, is het motto ‘kwaliteit boven kwantiteit’. Liever een korte maar goede training, dan lang en vermoeiend. Een revaliderend paard is namelijk niet gewend de spieren te gebruiken die jij aanspreekt. Het duurt dus even voordat deze spieren in staat zijn om langere tijd hun werk te doen. Vergelijk het met je eigen sport – je kunt niet direct bij de gevorderden instromen, je moet rustig opbouwen. Als het paard aan de longe en aan de hand redelijk makkelijk in balans kan komen kun je ook onder het zadel verder trainen.

Op de voorhand, drukt de rug weg, is hard in haar lijf, maakt korte pas

Ontspannen, maakt lengte, kan daardoor ook een langere pas maken.

Ik gebruik bewust geen hulpteugels, niet bij het grondwerk, noch onder het zadel. Zo kan het paard zo goed mogelijk aangeven wat wel of niet moeilijk is en hoe zijn balans is zonder hulpmiddelen. Het enige dat ik soms gebruik is een bodywrap. Dat is een rekbare bandage om het lijf dat helpt bewustwording te creëren van hoe het lijf beweegt. Een beetje zoals een pessoa-teugel, maar dan niet verbonden met het hoofd – ik schaar het daarom niet onder de hulpteugels. Een ander hulpmiddel waar ik wel fan van ben, is het balanskussen. Met balanskussens heb je invloed op hoe het paard zijn lijf ervaart. Hier zal ik een andere keer een blog over schrijven.

Om het kort samen te vatten kan paardenrevalidatie geschikt zijn voor heel veel paarden! In plaats van te kijken naar enkel de blessure of plek van overbelasting, kijk je naar het hele plaatje. Van gebit tot staart, van rug tot hoeven, maar ook naar de ruiter en voorál de training. Met de juiste combinatie van onderzoek, behandeling en daarna goede revalidatietraining kun je zorgen voor een gezonder, rechter en blijer paard.